Wednesday 23 March 2016

nagazi

მომ­ხიბ­ლავ თოი პუ­დელს მოს­წონს ახ­ლო­ბელ­თა წრე­ში ყოფ­ნა და იდე­ა­ლუ­რი კომ­პა­ნი­ო­ნია მო­ხუ­ცე­ბი­სა და ნაკ­ლე­ბად საქ­მი­ა­ნი ადა­მი­ა­ნე­ბი­სათ­ვის – მათ­თვის , ვი­საც დრო აქვს, რომ ამ პა­წა­წი­ნა ჯამ­ბა­ზის ტა­კი­მას­ხა­რო­ბით გა­ერ­თოს. თოი პუ­დე­ლი იმ ჩვე­უ­ლებ­რი­ვი პუ­დე­ლის შემ­ცი­რე­ბუ­ლი ვა­რი­ან­ტი­ა, რო­მელ­საც გერ­მა­ნი­ა­სა და საფ­რან­გეთ­ში იყე­ნებ­დნენ ნა­ნა­დი­რე­ვი ფრინ­ვე­ლის მო­სა­ტა­ნად. (იხ. გვ. 190). გარ­კვე­ულ დროს ამ სა­სა­ცი­ლო გა­რეგ­ნო­ბის ძაღ­ლით და­ინ­ტე­რეს­დნენ ცირ­კის მეს­ვე­უ­რე­ბი, რად­გან ად­ვი­ლი გა­საწ­ვრთნე­ლი იყო. მგრძნო­ბი­ა­რე და სა­ოც­რად გო­ნი­ე­რი თოი პუ­დე­ლი ძალ­ზე გუ­ლის­ხმი­ე­რია და პატარა ზო­მის მი­უ­ხე­და­ვად, მის­გან ბრწყინ­ვა­ლე მო­და­რა­ჯე ძაღ­ლი დგე­ბა. ის უნ­და აბა­ნა­ოთ რე­გუ­ლა­რუ­ლად და გაკ­რი­ჭოთ ყო­ველ ექვს ან რვა კვი­რა­ში ერ­თხელ. ხში­რად შე­უ­მოწ­მეთ და გა­უ­სუფ­თა­ვეთ ყუ­რე­ბი, რომ გო­გირ­დი არ და­უგ­როვ­დეს ან ინ­ფექ­ცია არ შე­ეჭ­რას. ამო­ა­ჭე­რით ყუ­რის ღრუ­ში ამო­სუ­ლი თმაც. ძვე­ლად პუ­დელს ტან­ზე ბეწვს კრეჭ­დნენ, რომ ცურ­ვის დროს ხე­ლი ნაკ­ლე­ბად შე­ე­შა­ლა, სახ­სრებ­სა და კუდ­ზე კი უტო­ვებ­დნენ. ეს ტრა­დი­ცია დღე­საც გრძელ­დე­ბა, თუმ­ცა ზო­გი­ერთ პატ­რონს ბატ­კა­ნი­ვით ერთ ზო­მა­ზე გაკ­რე­ჭი­ლი ძაღ­ლი ურ­ჩევ­ნი­ა. თოი პუ­დე­ლის კბი­ლებს ნა­დე­ბის­გან რე­გუ­ლა­რუ­ლი გაწ­მენ­და ესა­ჭი­რო­ე­ბა.
თოი პუ­დე­ლი ძალ­ზე გუ­ლის­ხმი­ე­რია და პატარა ზო­მის მი­უ­ხე­და­ვად, მის­გან ბრწყინ­ვა­ლე მო­და­რა­ჯე ძაღ­ლი დგე­ბა. ის უნ­და აბა­ნა­ოთ რე­გუ­ლა­რუ­ლად და გაკ­რი­ჭოთ ყო­ველ ექვს ან რვა კვი­რა­ში ერ­თხელ. ხში­რად შე­უ­მოწ­მეთ და გა­უ­სუფ­თა­ვეთ ყუ­რე­ბი, რომ გო­გირ­დი არ და­უგ­როვ­დეს ან ინ­ფექ­ცია არ შე­ეჭ­რას. ამო­ა­ჭე­რით ყუ­რის ღრუ­ში ამო­სუ­ლი თმაც. ძვე­ლად პუ­დელს ტან­ზე ბეწვს კრეჭ­დნენ, რომ ცურ­ვის დროს ხე­ლი ნაკ­ლე­ბად შე­ე­შა­ლა, სახ­სრებ­სა და კუდ­ზე კი უტო­ვებ­დნენ. ეს ტრა­დი­ცია დღე­საც გრძელ­დე­ბა, თუმ­ცა ზო­გი­ერთ პატ­რონს ბატ­კა­ნი­ვით ერთ ზო­მა­ზე გაკ­რე­ჭი­ლი ძაღ­ლი ურ­ჩევ­ნი­ა. თოი პუ­დე­ლის კბი­ლებს ნა­დე­ბის­გან რე­გუ­ლა­რუ­ლი გაწ­მენ­და ესა­ჭი­რო­ე­ბა.

სერბერნარი

ნაგაზი ენდემური, აბორიგენული კავკასიური მეცხვარული ანუ „მთის“ ძაღლის ქართული ქვეჯიშის კერძო სახელია (სომხური ქვეჯიშის კერძო სახელია „გამპრ“, აღმოსავლეთ-თურქულისა „ყარაბაშ“). ქართველი მეცხვარეები გამორჩეულ ნაგაზებს, რომლებიც გამოცდილი არიან მგელთან შებრძოლებაში „მახრჩობელებსაც“ უწოდებენ. ნაგაზი ფართო გამოყენების ჯიშია და იგი გამოიყენებოდა როგორც მეცხვარული (ცხვრის), აგრეთვე - მოდარაჯე და საბრძოლო მიზნებისათვის.
ზოგჯერ შეცდომით ნაგაზს „ქართულ ნაგაზს“ უწოდებენ (სხვა ნაგაზი ქართულის გარდა არ არსებობს), ხოლო - გერმანულ მეცხვარულ ძაღლს კი ასევე შეცდომით უწოდებენ „გერმანულ ნაგაზს“ (ანუ „ნაგაზით“ ცვლიან „მეცხვარულ ძაღლს“).
ნაგაზი ზოგადად განეკუთვნება „მოლოსების“ ანუ „ალპიური მეცხვარული ძაღლების“ დიდ ოჯახს და არსებითი მოსაზრებით იგი გავრცელდა მეცხვარეობის გავრცელებასთან ერთად - როგორც დარგის აუცილებელი და განუყოფელი უზრუნველმყოფი ატრიბუტი. ევროპის მთელს მთიანეთში დაწყებული ესპანეთიდან და ბასკეთიდან და დასრულებული კავკასიით ყველგან გვხვდება ძალზე მსგავსი, ფრიად მონათესავე მეცხვარული ძაღლები. შედარებით უფრო განსხვავებული ქვეჯიში ვრცელდება აღმოსავლეთი კასპიისპირეთის მთიანეთებიდან ინდოჩინეთის მთიანეთების ჩათვლით.
განსხვავებით ზოგიერთი ევროპული მეცხვარული ძაღლებისაგან (მაგ. „კოლის“ ტიპისა - რომლებიც ვერ ებრძვიან მგელს), ისტორიულად ნაგაზს არ იყენებდნენ ცხვრის სამწყემსად (ანუ გასადენად და შესაგროვებლად, მოსაქუჩებლად), არამედ - იყენებდნენ უმთავრესად ცხვრის ფარებისა და ფარეხების მგლებისაგან დასაცავად - რასაც ცეცხლსასროლი იარაღის ეპოქამდე გადამწყვეტი და სასიცოცხლო მნიშვნელობა ჰქონდა. მგლის ხროვა ფარაზე თავდასხმისას კლავს ბევრად მეტ ცხვარს, ვიდრე მას საკვებად სჭირდება (საშუალოდ ერთი მგელი ერთ თავდასხმაზე ელვის სისწრაფით ყელს ღადრავს 5-12 ცხვარს). აღნუსხულია შემთხვევები, როდესაც რამდენიმე მგელს ერთ ღამეში ასობით ცხვარი გაუწყვეტიათ. ავესტაში წერია: „არ იდგებოდნენ მტკიცედ ჩვენი სახლები თუ ძაღლი არ გვეყოლებოდა - რომელიც ჩვენს შინაურ ცხოველებსა და ბინას იცავს“. აგრეთვე ავესტის მიხედვით მეცხვარული ძაღლის მკვლელი ადამიანი ისჯებოდა მათრახის 900 დაკვრით - რაც მიუთითებს ძაღლის განსაკუთრებულ სამეურნეო ფასეულობაზე მეცხვარულ სოციუმში.seu.edu.ge

პუდელი

პუდელი — ძაღლის ჯიში, რომლის ზუსტი წარმომავლობა დღემდე უცნობია. ნაწილი თვლის, რომ ის საფრანგეთში წარმოიშვა, მეორე ნაწილის აზრით, პუდელის სამშობლოგერმანიაა. არსებობს ვერსია, რომ მისი წინაპრები მონადირე ძაღლები იყვნენ.
პუდელი არის პატარა ტანის ძაღლი დახვეული ბეწვით. შეფერილობა შავი, თეთრი, ყავისფერი, ოქროსფერი და ვერცხლისფერია.
პუდელი არის მხიარული, ჭკვიანი და მოძრავი ძაღლი. უყვარს სეირნობა და თამაში. ადვილად ექვემდებარება წვრთნას. იგი არის მთელ მსოფლიოში ყველაზე გავრცელებული დეკორატიული ძაღლი.
მომ­ხიბ­ლავ თოი პუ­დელს მოს­წონს ახ­ლო­ბელ­თა წრე­ში ყოფ­ნა და იდე­ა­ლუ­რი კომ­პა­ნი­ო­ნია მო­ხუ­ცე­ბი­სა და ნაკ­ლე­ბად საქ­მი­ა­ნი ადა­მი­ა­ნე­ბი­სათ­ვის – მათ­თვის , ვი­საც დრო აქვს, რომ ამ პა­წა­წი­ნა ჯამ­ბა­ზის ტა­კი­მას­ხა­რო­ბით გა­ერ­თოს. თოი პუ­დე­ლი იმ ჩვე­უ­ლებ­რი­ვი პუ­დე­ლის შემ­ცი­რე­ბუ­ლი ვა­რი­ან­ტი­ა, რო­მელ­საც გერ­მა­ნი­ა­სა და საფ­რან­გეთ­ში იყე­ნებ­დნენ ნა­ნა­დი­რე­ვი ფრინ­ვე­ლის მო­სა­ტა­ნად. (იხ. გვ. 190). გარ­კვე­ულ დროს ამ სა­სა­ცი­ლო გა­რეგ­ნო­ბის ძაღ­ლით და­ინ­ტე­რეს­დნენ ცირ­კის მეს­ვე­უ­რე­ბი, რად­გან ად­ვი­ლი გა­საწ­ვრთნე­ლი იყო. მგრძნო­ბი­ა­რე და სა­ოც­რად გო­ნი­ე­რი თოი პუ­დე­ლი ძალ­ზე გუ­ლის­ხმი­ე­რია და პატარა ზო­მის მი­უ­ხე­და­ვად, მის­გან ბრწყინ­ვა­ლე მო­და­რა­ჯე ძაღ­ლი დგე­ბა. ის უნ­და აბა­ნა­ოთ რე­გუ­ლა­რუ­ლად და გაკ­რი­ჭოთ ყო­ველ ექვს ან რვა კვი­რა­ში ერ­თხელ. ხში­რად შე­უ­მოწ­მეთ და გა­უ­სუფ­თა­ვეთ ყუ­რე­ბი, რომ გო­გირ­დი არ და­უგ­როვ­დეს ან ინ­ფექ­ცია არ შე­ეჭ­რას. ამო­ა­ჭე­რით ყუ­რის ღრუ­ში ამო­სუ­ლი თმაც. ძვე­ლად პუ­დელს ტან­ზე ბეწვს კრეჭ­დნენ, რომ ცურ­ვის დროს ხე­ლი ნაკ­ლე­ბად შე­ე­შა­ლა, სახ­სრებ­სა და კუდ­ზე კი უტო­ვებ­დნენ. ეს ტრა­დი­ცია დღე­საც გრძელ­დე­ბა, თუმ­ცა ზო­გი­ერთ პატ­რონს ბატ­კა­ნი­ვით ერთ ზო­მა­ზე გაკ­რე­ჭი­ლი ძაღ­ლი ურ­ჩევ­ნი­ა. თოი პუ­დე­ლის კბი­ლებს ნა­დე­ბის­გან რე­გუ­ლა­რუ­ლი გაწ­მენდა.